روستاهای شگفتانگیز ایران : (روستای ماسوله)
روستای زیبای ماسوله در 32 کیلومتری غرب شهر فومن در استان گیلان واقع شده و یکی از زیباترین روستاهای پلکانی ایران دارای کوچههای بسیار تنگ و باریک،خانه های بدون حیاط با مصالحی از جنس چوب ،سنگ و خشت در دامنه مخمل سبز جنگل گیلان قرار گرفته است
جمعیت ماسوله طبق آمار سال ۱۳۹۸ بیش از ۶۰۰ خانوار است .
قدمت شهر ماسوله به حدود 800 تا 1000 سال پیش برمیگردد.
محلات و بافت روستا
به طورکلی روستای ماسوله ۴ محلهی اصلی و یک بازار چهار طبقه دارد. تقریباً بیش از ۳۵۰ واحد مسکونی در آن قرار گرفتهاست که نزدیک به صد سال پیش ۶۰۰ واحد مسکونی در آن وجود داشت.
در حال حاضر به طور تقریبی ۱۲۰ واحد تجاری، ۴ کاروانسرا، ۲ حمام با خزینه و تقریباً ۳۳ چشمه عمومی در کنار ۵ امامزاده و ۱۰ مسجد در ماسوله وجود دارند.
همچنین ۴ پل چوبی بر روی رودخانهی این روستا است که کاربردیترین آنها پل بنا علی و پل حاجی محمد حسن نام گرفتهاند.
معماری روستای ماسوله
خانههای ماسوله مانند بسیاری دیگر از نقاط کوهستانی و کوهپایهای کشور، به صورت پلکانی ساخته شده و قدمت آن به دوران زندیه برمیگردد. برای ساخت خانهها از سنگ، چوب و خشت استفاده شده و بیشتر خانهها 2 طبقهای هستند.هرخانه دارای بخشهای مختلفی از جمله چغم (اتاق پذیرایی از مهمان)، نشیمنگاه (اتاق سکونت دائمی ساکنین)، سومه (محل سکونت زمستانی ساکنین) و پشن (سرویس بهداشتی) است.
تمامی خانههای روستای ماسوله دارای دو بخش جداگانه زمستانه و تابستانه هستند. قسمت زمستانه خانه در بخش عقب بنا قرار گرفته و نور زیادی دریافت نمیکند. در این قسمت کورهای برای آشپزی و گرم کردن اتاق در زمستان تعبیه شده است. قسمت تابستانه خانه دارای پنجرههای رنگی ارسی است و رو به سوی دره دارد.کالبد دورنی و تاریخی ماسوله
متأثر از ارتباطات پیچیده و ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی این زیستگاه کهن است. طبیعت مرتعی و کوهستانی و از سوی دیگر فرهنگ و تمدن خاصی که اولین نمایه کالبدی آن قرار گرفتن خانهها در ماسوله است، طوری که با یک نگاه گویی پلکانهای بزرگی از کوه به دره کشیده شدهاند.این وضعیت ساختمانی باعث شدهاند که خانههای ماسوله بدون حیاط احداث گردند.
در واقع سقف خانهٔ زیرین به عنوان حیاط خانه بالایی محسوب میگردد.
بهترین مرفولوژی برای خانههای ماسوله به صورت « برونگرا »میباشد.
در این فرم برای تأمین آسایش، ساختمانها را تا حد امکان در ارتفاع بلندتر از سطح زمین و از دو یا چهار طرف باز به بناها این قابلیت را میدهدتامحدودیتهای نورگیری در شرایط سخت آب و هوایی و دسترسیهای افقی و عمودی مشکلی نداشته باشند.
بافت شهر در ماسوله نوع همزیستی بین فضاهای سبز محیط طبیعی و معماری محیط مصنوعی ایجاد کردهاست که خود از اصول معماری همساز با محیط زیست است. در واقع میتوان چنین ادعا کرد که «ماسوله یک باغ شهر تاریخی» است.
ثبت روستای ملی
ماسوله در سال ۱۳۵۴ هجری خورشیدی طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیدهاست. ماسوله در پی احداث جاده ارتباطی جدید بین گیلان و آذربایجان و نیز قحطی ۱۳۲۰ و … بیشتر جمعیت خود را از دست داد. پس از ثبت ماسوله به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی، اجازه ساخت و ساز و توسعه شهر توسط شهرداری ماسوله (تأسیس ۱۳۱۱)، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان منابع طبیعی و ابخیزداری کشور داده نشد و مجموعه روستای تاریخی تقریباً به همان صورت قدیمی و تاریخی مورد حفاظت قرار گرفتهاست.
جاذبههای گردشگری ماسوله
ماسوله علاوهبر خانههایی زیبا، با طراحی و معماری خاص و قدیمی، جاذبههای گردشگری دیگری نیز دارد.
آبشار و رودخانه: ماسوله آبشارهای طبیعی بسیاری دارد که از آن جمله میتوان به آبشار کوشم، ماسوله رودخان، آبشار خرمبو یا خربو، آبشار لارچشمه و آبشار توریشوم اشاره کرد.
ییلاقهای ماسوله: ییلاقهای ماسوله محل بسیار مناسبی برای اقامت تابستانی هستند از زیباترین ییلاقهای ماسوله میتوان به ییلاق کوربار، ییلاق للندیز و ییلاق آندره اشاره کرد. همچنین قله شاه معلم یا قله داغی ماسوله با ارتفاع 3050 متری در قسمت شمال غربی شهر ماسوله واقع شده است.
پارک جنگلی ماسوله نیز از جمله بزرگترین پارکهای طبیعی این منطقه با طبیعت زیبا و درختان راش، توسکا، فندق و ممرز خود نمایی میکند در این پارک امکانات رفاهی نیز فراهم شده است .
تهیه متن و عکاسی : رضا عرب سرخی
آذر ۱۴۰۲
